Chương trình MTQG 1719: Đầu tư vùng trồng dược liệu quý - Hướng đi chiến lược cho phát triển kinh tế miền núi

1. Bối cảnh và ý nghĩa chương trình

Ngày 14/10/2021, Quốc hội phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 (gọi tắt là MTQG 1719). Đây là chương trình quy mô lớn, tập trung vào việc thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào miền núi.

Trong đó, Dự án 3 – Tiểu dự án 2 được dành riêng cho mục tiêu đầu tư, hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý. Đây không chỉ là giải pháp phát triển sinh kế mà còn gắn với chiến lược quốc gia về ngành Dược (QĐ 1165/QĐ-TTg năm 2023), nhằm đưa Việt Nam trở thành trung tâm dược liệu và dược phẩm giá trị cao trong khu vực.

2. Quy mô và phạm vi triển khai

Theo kế hoạch, đến năm 2025 chương trình sẽ hình thành:

• 18 vùng trồng dược liệu quý tại 21 tỉnh miền núi, trải rộng từ Bắc vào Nam.

• 4 trung tâm nhân giống ứng dụng công nghệ cao, đảm bảo cung ứng giống chuẩn hóa và chuyển giao kỹ thuật.

Một số điểm nhấn theo vùng:

• Miền núi phía Bắc: Tuyên Quang (sa nhân tím, ba kích), Lào Cai (atiso, đương quy), Lai Châu (tam thất, đương quy), Bắc Kạn (giảo cổ lam).

• Tây Nguyên: Kon Tum (sâm Ngọc Linh), Gia Lai (hà thủ ô, đinh lăng).

• Miền Trung: Nghệ An (chè hoa vàng, hà thủ ô), Quảng Nam (quế Trà My).

• Đông Nam Bộ: Bình Phước, Đồng Nai – phát triển dược liệu kết hợp bảo tồn rừng.

3. Mục tiêu và tác động kinh tế

• Sinh kế bền vững: giúp đồng bào dân tộc thiểu số chuyển đổi từ cây trồng truyền thống năng suất thấp sang cây dược liệu có giá trị cao.

• Liên kết chuỗi giá trị: kết nối vùng nguyên liệu với doanh nghiệp chế biến – phân phối, tạo ra chuỗi cung ứng khép kín từ “giống – trồng – chế biến – tiêu thụ”.

• An ninh dược liệu: giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, chủ động nguồn nguyên liệu cho sản xuất thuốc trong nước.

• Xóa đói giảm nghèo: tăng thu nhập hộ dân, tạo việc làm, góp phần giữ rừng và bảo vệ môi trường sinh thái.

4. Cơ chế đầu tư và hỗ trợ

• Ngân sách Nhà nước: hỗ trợ hạ tầng, giống, kỹ thuật, tập huấn.

• Doanh nghiệp: tham gia liên kết bao tiêu, xây dựng nhà máy sơ chế – chế biến đạt chuẩn GACP-WHO, GMP.

• Người dân/HTX: trực tiếp sản xuất, hưởng lợi từ hợp đồng bao tiêu và tham gia vào các hợp tác xã trồng dược liệu.

Mô hình này đang được nhiều tỉnh như Tuyên Quang, Kon Tum, Lào Cai triển khai hiệu quả, với tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư đạt trên 90% vào giữa năm 2025.

5. Định hướng đến 2030 và tầm nhìn 2045

• Hoàn thiện 18 vùng trồng và 4 trung tâm nhân giống trở thành hạt nhân liên kết vùng.

• Phát triển thêm vùng sản xuất dược liệu quy mô lớn, phục vụ cả xuất khẩu.

• Đưa dược liệu trở thành ngành hàng chiến lược, đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế miền núi.

• Góp phần cùng ngành Dược Việt Nam đạt mục tiêu: tự chủ 80% thuốc, 20% nguyên liệu sản xuất và trở thành trung tâm dược phẩm ASEAN.

✅ Kết luận:
Chương trình MTQG 1719 về vùng trồng dược liệu quý là cơ hội vàng cho miền núi Việt Nam – vừa phát triển kinh tế, vừa bảo tồn nguồn gen quý hiếm, lại vừa gắn kết với chiến lược y tế quốc gia. Đây sẽ là bước đi quan trọng để đưa dược liệu Việt Nam vươn tầm thế giới, đồng thời mang lại sinh kế bền vững cho hàng triệu hộ dân vùng cao.